Najbardziej tajemniczy kraj świata. Związek Sowiecki w fotografiach i tekstach Juliena H. Bryana 1930–1959
Cena: 69,00 zł
Brak w magazynie
Amerykański filmowiec i fotograf Julien Bryan po raz pierwszy pojechał do Związku Sowieckiego w 1930 r. i wracał przez kolejne siedem lat jako turysta, kierownik wycieczek i filmowiec-dokumentalista. Po wojnie, w 1946 r. dokumentował pomoc humanitarną, której UNRRA udzieliła sowieckiej Białorusi i Ukrainie. Ostatni raz był tam w 1957 r. Jak sam przyznawał, początkowo kierowała nim naiwna chęć, by zweryfikować „tak wiele historii o nikczemnych bolszewikach”, był jednak do swoich pierwszych podróży zupełnie nieprzygotowany. W nieukończonej książce pisał: „Przez kilka lat unikałem takich starannych przygotowań, ponieważ chciałem jechać do nowego kraju, na przykład na Syberię, z czystym umysłem, wolnym od uprzedzeń”. Z czasem przyznał, że był to „niezwykle naiwny i amatorski pomysł”. Bryan docierał w swoich podróżach do najbardziej niedostępnych obszarów Syberii czy Kaukazu dzięki temu, że uparcie domagał się od władz oficjalnych pozwoleń na fotografowanie miejsc i sytuacji, na których mu zależało. Pokazywał na zdjęciach kołchoźników i kułaków, syberyjskich i kaukaskich autochtonów i komunistów, wprowadzających do ich tradycyjnego świata nowe idee. Widać na nich chłopów zwiedzających ociekający przepychem Ermitaż, robotnice przy pracy i sieroty z domów dziecka.
Dla Polaków jest Bryan postacią wyjątkową: we wrześniu 1939 r., jako jedyny zagraniczny dziennikarz filmował i fotografował od wewnątrz oblężoną przez Niemców Warszawę, a następnie pokazał wykonane wówczas zdjęcia światu. Po wojnie kilkakrotnie wracał z kamerą do Polski, m.in. w latach gomułkowskiej „odwilży”. Polscy czytelnicy poznali jego zdjęcia z dwóch albumów, wydanych w 2010 r. przez Instytut Pamięci Narodowej, który zakupił od spadkobierców Bryana cyfrowe kopie kilku tysięcy negatywów. Trzeci album, wydany właśnie przez Instytut, ilustruje podróże Bryana do ZSRS. Redaktor publikacji (zarazem autor bardzo kompetentnego wstępu, opartego na szerokiej anglo- i rosyjskojęzycznej literaturze) Tomasz Stempowski wybrał 417 najlepszych ujęć. Poprzedza je kilka tekstów autorstwa samego Bryana, z których dowiadujemy się wiele zarówno o jego metodzie pracy, motywacjach, jak i konkretnych sytuacjach towarzyszących jego podróżom.
Na zarzuty o zbytnie wychwalanie sowieckiego systemu w swoich filmach i na zdjęciach Bryan odpowiadał: „Nie udają one, że pokazują czystki, łagry i pracę tajnej policji w stopniu większym niż w moich pięciu filmach o amerykańskiej demokracji pokazane zostały nasze slumsy, ciemnoskórzy skazańcy skuci łańcuchami i San Quentin. Roszczą one sobie natomiast pretensję do tego, żeby pokazać coś ze struktury i formy rosyjskiego życia, z kraju i ludzi. Zdjęcia, które robię w rosyjskiej wiosce są prawdziwe. Tyle, że nie mówią wszystkiego. (…). Reszta natomiast należy do ciebie. Do słuchacza, czytelnika, nauczyciela”.
„Najbardziej tajemniczy kraj świata”. Związek Sowiecki w fotografiach i tekstach Juliena H. Bryana 1930–1959 / The Most Mysterious of Countries. The Soviet Union in the Photographs and Writings of Julien H. Bryan 1930–1959, red. nauk. Tomasz Stempowski, Warszawa 2020, 440 s.
ISBN: 978-83-8098-921-4, format 29 x 23,5 cm, papier kredowy, tłum. w jęz. ang.
